สารนาถ เมืองพาราณสี สถานที่แสดงปฐมเทศนา

สารนาถ เมืองพาราณสี สถานที่แสดงปฐมเทศนา

 

  ขอนอบน้อมแด่พระอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า พระองค์นั้น

[๒๐๒] ท่านพระอานนท์กราบทูลว่า “ข้าแต่พระองค์ผู้เจริญ เมื่อก่อนภิกษุทั้งหลายผู้จำพรรษาในทิศทั้งหลายมาเฝ้าพระตถาคต ข้าพระองค์ทั้งหลายย่อมได้พบ ได้ใกล้ชิดภิกษุทั้งหลายผู้เป็นที่เจริญใจ ก็เมื่อพระผู้มีพระภาคเสด็จล่วงลับไป ข้าพระองค์ทั้งหลายจะไม่ได้พบ ไม่ได้ใกล้ชิดภิกษุทั้งหลายผู้เป็นที่เจริญใจ (อีก)”

พระผู้มีพระภาคตรัสว่า “อานนท์ สังเวชนียสถาน ๔ แห่งนี้เป็นสถานที่ (เป็นศูนย์รวม) ที่กุลบุตรผู้มีศรัทธาควรไปดูสังเวชนียสถาน ๔ แห่ง อะไรบ้าง คือ

๑. สังเวชนียสถานที่กุลบุตรผู้มีศรัทธาควรไปดู ด้วยระลึกว่า ‘ตถาคตประสูติในที่นี้’

๒. สังเวชนียสถานที่กุลบุตรผู้มีศรัทธาควรไปดู ด้วยระลึกว่า ‘ตถาคตได้ตรัสรู้อนุตตรสัมมาสัมโพธิญาณในที่นี้’

๓. สังเวชนียสถานที่กุลบุตรผู้มีศรัทธาควรไปดู ด้วยระลึกว่า ‘ตถาคตทรงประกาศธรรมจักรอันยอดเยี่ยมในที่นี้’

๔. สังเวชนียสถานที่กุลบุตรผู้มีศรัทธาควรไปดู ด้วยระลึกว่า ‘ตถาคตได้เสด็จดับขันธปรินิพพานด้วยอนุปาทิเสสนิพพานธาตุในที่นี้’

อานนท์ สังเวชนียสถาน ๔ แห่งนี้เป็นสถานที่ที่กุลบุตรผู้มีศรัทธาควรไปดู ภิกษุ ภิกษุณี อุบาสก อุบาสิกา ผู้มีศรัทธาจะมาดู ด้วยระลึก
ว่า ‘ตถาคตประสูติ ในที่นี้’ ...
ว่า ‘ตถาคตได้ตรัสรู้อนุตตรสัมมสัมโพธิญาณในที่นี้’ ... 
ว่า ‘ตถาคตประกาศธรรมจักรอันยอดเยี่ยมในที่นี้’ ... 
ว่า ‘ตถาคตได้เสด็จดับขันธปรินิพพานด้วยอนุปาทิเสสนิพพานธาตุในที่นี้…’

           อานนท์ ชนเหล่าใดเหล่าหนึ่งจาริกไปยังเจดีย์จักมีจิตเลื่อมใสตายไป ชนเหล่านั้นทั้งหมดหลังจากตายแล้วจะไปเกิดในสุคติโลกสวรรค์

พระไตรปิฎก(ฉบับมหาจุฬา) เล่มที่ 10 หน้า 150-151 ข้อ 202

 

---

 

 

       

 

 

 

 

 

เจาคันธีสถูป

 

 

            หลังจากพระพุทธเจ้าทรงตัดสินพระทัยที่จะเผยแพร่พระพุทธศาสนา   พระองค์ทรงระลึกถึงพระคุณอาจารย์คือ ท่านท่านอาฬารดาบสกับท่านอุทกดาบส แต่ท่านทั้งสองได้เสียชีวิตลงแล้ว  

            พระองค์จึงทรงเสด็จไปโปรดเหล่าปัจจวัคคีย์ซึ่งได้หนีพระองค์ไปอยู่ที่ป่าอิสิปตมฤคทายวัน  หรือเรียกว่า สารนาถ[Sarnath] อยู่ห่างจากเมืองพาราณสีไปทางเหนือราว 9 กิโลเมตร  แต่ก่อนถึงสารนาถจุดแรกที่พระพุทธองค์เจอเหล่าปัจจวัคคีย์ ซึ่งปัจจุบันได้ก่อสร้างเป็นสถูปชื่อ เจาคันธีสถูป  [ยังไม่ใช่จุดสำคัญหนึ่งในสี่สังเวชนียสถาน] ถึงก่อนสารนาถเล็กน้อย
              เจาคันธีสถูป เป็นรูปแปดเหลี่ยมตั้งอยู่บนเนินดิน  สูงประมาณ 74 ฟุต  สร้างในสมัยพระเจ้าอโศกมหาราช  และได้ซ่อมแวฒเพิ่มเติมในสมัยคุปตะ  ต่อมาได้ถูกกษัตริย์มุสลิมเตอร์กทำลายเสียหายหมด   แต่ที่เหลือให้เห็นเป็นรูปทรงแปดเหลี่ยมเนื่องจากกล่าวกันว่า  สมัยหนึ่งพระเจ้าอักบาร์กษัตริย์มุสลิม ได้ระลึกถึงคุณของพระเจดีย์ที่พระเจ้าหุมายุนผู้เป็นบิดา  ได้มาหลบซ่อนตัวอยู่ที่นี้อย่างปลอดภัย  เมื่อครั้งที่ถูกเชอชาล์ฝ่ายศัตรูขับไล่มา  จึงได้ซ่อมแซมใหม่ทำเป็นรูปแปดเหลี่ยม [แต่เดิมเป็นรูปบาตรคว่ำในสมัยพระเจ้าอโศก]

 

---

      

                   เมื่อเดินทางเลยจากเจาคันธีสถูปเล็กน้อย  ก็ถึงสารนาถซึ่งในสมัยพุทธกาล เรียกกันว่า ป่าอิสิปตนมฤคทายวัน แปลว่า ป่าอันยกให้แก่หมู่กวาง และเป็นที่ชุมนุมฤๅษี เป็นสถานที่สงบและเป็นที่ชุมนุมของเหล่าฤษีและนักพรตต่าง ๆ ที่มาบำเพ็ญตบะและโยคะเพื่อเข้าถึงพรหมัน (ตามความเชื่อในคัมภีร์อุปนิษัทของพรามหณ์) เมื่อเข้ามาในบริเวณด้านหน้าจะพบซากฐานเจดีย์มากมาย 

 

 

ข้อมูลจาก  wikipedia Thailand

 

 

---

 

 

สารนาถแห่งนี้ บางสมัยเคยเป็นวัด ซึ่งเป็นที่พักสงฆ์มาก่อน

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

          เมื่อเดินเข้ามาระยะหนึ่งจะมองเห็นสถูปขนาดใหญ่ในระยะไกล   สถูปนี้มีชื่อเรียกว่า “ธรรมเมกขสถูป”  จัดเป็นหนึ่งในสี่ของสังเวชนียสถาน   ณ สารนาถ เมืองพาราณสี    

 

          

 

               ธรรมเมกขสถูป  เป็นพุทธสถานขนาดใหญ่ที่สุดและสำคัญที่สุด เนื่องจากสันนิษฐานว่าบริเวณที่ตั้งของธรรมเมกขสถูป       ‘ตถาคตทรงประกาศธรรมจักรอันยอดเยี่ยมในที่นี้’  สถานที่แห่งนี้เป็นสถานที่พระพุทธเจ้าทรงเริ่มต้นประกาศพระพุทธศาสนาเพื่อเป็นที่พึ่งแก่สรรพสัตว์ทั้งหลาย

 

 

 

 พระพุทธเจ้าทรงแสดง   ธัมมจักกัปปวัตตนสูตร   
   [โดยย่อคือ  ทรงปฏิเสธสิ่งที่นักบวชสมัยนั้นนิยมทำกัน คือ เรื่องทรมานตนให้ลำบาก และการปล่อยชีวิตไปตามกามมากเกินไป    สองสิ่งนี้พระองค์ทรงเคยผ่านการทดลองมาแล้ว   ทรงทราบว่าไม่ใช่ทางตรัสรู้   พระองค์จึงทรงค้นพบทางสายกลางที่เรียกว่า  “มัชฌิมาปฏิปทา” คือ ปฏิบัติดีปฏิบัติชอบตามมรรคมีองค์ 8 กล่าวโดยย่อคือ ศีล สมาธิ ปัญญา  ]

พระพุทธรูปที่งดงามประดิษฐานภายในพิพิธภัณฑ์สารนาถ

เนื้อหาของธัมมจักกัปปวัตตนสูตรโดยละเอียดปรากฏในพระไตรปิฎก เล่มที่ 4  พระวินัยปิฎกเล่มที่ 4  มหาวรรค ภาค 1   ธัมมจักกัปปวัตตนสูตร  ปฐมเทศนา บันทึกไว้ว่า      
        
               ลำดับนั้น พระผู้มีพระภาครับสั่งกะพระปัญจวัคคีย์ว่า ดูกรภิกษุทั้งหลาย ที่สุดสองอย่างนี้อันบรรพชิตไม่ควรเสพ คือ

             การประกอบตนให้พัวพันด้วยกามสุขในกามทั้งหลาย เป็นธรรมอันเลว เป็นของชาวบ้านเป็นของปุถุชน ไม่ใช่ของพระอริยะ ไม่ประกอบด้วยประโยชน์ ๑
             การประกอบความเหน็ดเหนื่อยแก่ตน เป็นความลำบาก ไม่ใช่ของพระอริยะ ไม่ประกอบ
ด้วยประโยชน์ ๑

             ดูกรภิกษุทั้งหลาย ปฏิปทาสายกลาง ไม่เข้าไปใกล้ที่สุดสองอย่างนั้น นั่นตถาคตได้ตรัสรู้แล้วด้วยปัญญาอันยิ่ง ทำดวงตาให้เกิด ทำญาณให้เกิด ย่อมเป็นไปเพื่อความสงบเพื่อความรู้ยิ่ง เพื่อความตรัสรู้ เพื่อนิพพาน

             ดูกรภิกษุทั้งหลาย ก็ปฏิปทาสายกลางที่ตถาคตได้ตรัสรู้แล้วด้วยปัญญาอันยิ่ง ทำดวงตาให้เกิด ทำญาณให้เกิด ย่อมเป็นไปเพื่อความสงบ เพื่อความรู้ยิ่ง เพื่อความตรัสรู้ เพื่อนิพพานนั้น เป็นไฉน?

             ปฏิปทาสายกลางนั้น ได้แก่อริยมรรค มีองค์ ๘ นี้แหละ คือปัญญาอันเห็นชอบ ๑
ความดำริชอบ ๑ 
เจรจาชอบ ๑ 
การงานชอบ ๑ 
เลี้ยงชีวิตชอบ ๑ 
พยายามชอบ ๑ 
ระลึกชอบ ๑
ตั้งจิตชอบ ๑
           
       ดูกรภิกษุทั้งหลาย นี้แลคือปฏิปทาสายกลางนั้น ที่ตถาคตได้ตรัสรู้แล้วด้วยปัญญาอันยิ่งทำดวงตาให้เกิด ทำญาณให้เกิด ย่อมเป็นไปเพื่อความสงบ เพื่อความรู้ยิ่ง เพื่อความตรัสรู้เพื่อนิพพาน.

 

http://www.84000.org/tipitaka/pitaka1/v.php?B=04&A=355&Z=445

 
 

มื่อพระพุทธเจ้าทรงแสดงธัมมจักกัปปวัตตนสูตร เสร็จสิ้น

 

  ดวงตาเห็นธรรม ปราศจากธุลี ปราศจากมลทิน ได้เกิดขึ้นแก่ท่านพระโกณฑัญญะว่า

 “สิ่งใดสิ่งหนึ่งมีความเกิดขึ้นเป็นธรรมดา  สิ่งนั้นทั้งมวล มีความดับเป็นธรรมดา ”
หลังจากนั้น ปัจจวัคคีย์ทั้งห้าก็ขออุปสมบท เป็นพระสงฆ์

       การแสดงธัมมจักกัปวัตตนสูตรเป็นที่มาของวันอาสาฬหบูชา   ณ วันนั้นเป็นวันที่ พระพุทธ พระธรรม พระสงฆ์ มีครบสมบูรณ์หรือเรียกว่า “พระรัตนตรัย” ได้เกิดขึ้นแล้วในโลก
ข้อมูลจากพระไตรปิฎก เล่มที่ ๔  พระวินัยปิฎก เล่มที่ ๔
มหาวรรค ภาค ๑ ธัมมจักกัปปวัตตนสูตร  ปฐมเทศนา

     เมื่อพระพุทธเจ้าทรงประกาศพระธรรมจักรเสร็จสิ้นแล้ว เกิดแผ่นดินไหว  ดังมีบันทึกในพระไตรปิฎก

      ครั้นพระผู้มีพระภาคทรงประกาศธรรมจักรให้เป็นไปแล้ว เหล่าภุมมเทวดาได้บันลือเสียงว่า นั่นพระธรรมจักรอันยอดเยี่ยม พระผู้มีพระภาคทรงประกาศให้เป็นไปแล้ว ณ  ป่าอิสิปตนมฤคทายวัน เขตพระนครพาราณสี อันสมณะ พราหมณ์ เทวดา มาร พรหม หรือใครๆ  ในโลก จะปฏิวัติไม่ได้.

             เทวดาชั้นจาตุมหาราช ได้ยินเสียงของพวกภุมมเทวดาแล้ว ก็บันลือเสียงต่อไป.

             เทวดาชั้นดาวดึงส์ ได้ยินเสียงของพวกเทวดาชั้นจาตุมหาราชแล้ว ก็บันลือเสียงต่อไป.

             เทวดาชั้นยามา ...
             เทวดาชั้นดุสิต ...
             เทวดาชั้นนิมมานรดี ...
             เทวดาชั้นปรนิมมิตวสวดี ...
             เทวดาที่นับเนื่องในหมู่พรหม ได้ยินเสียงของพวกเทวดาชั้นปรนิมมิตวสวดีแล้ว ก็
บันลือเสียงต่อไปว่า นั่นพระธรรมจักรอันยอดเยี่ยม พระผู้มีพระภาคทรงประกาศให้เป็นไปแล้วณ ป่าอิสิปตนมฤคทายวัน เขตพระนครพาราณสี อันสมณะ พราหมณ์ เทวดา มาร พรหม  หรือใครๆ  ในโลก จะปฏิวัติไม่ได้.

             ชั่วขณะการครู่หนึ่งนั้น เสียงกระฉ่อนขึ้นไปจนถึงพรหมโลก ด้วยประการฉะนี้แล.   ทั้งหมื่นโลกธาตุนี้ได้หวั่นไหวสะเทือนสะท้าน ทั้งแสงสว่างอันยิ่งใหญ่หาประมาณมิได้ได้ปรากฏแล้วในโลก ล่วงเทวานุภาพของเทวดาทั้งหลาย.
             ลำดับนั้น พระผู้มีพระภาคทรงเปล่งพระอุทานว่า ท่านผู้เจริญ โกณฑัญญะ ได้รู้แล้วหนอท่านผู้เจริญ โกณฑัญญะได้รู้แล้วหนอ เพราะเหตุนั้น คำว่า อัญญาโกณฑัญญะนี้ จึงได้เป็นชื่อของท่านพระโกณฑัญญะ ด้วยประการฉะนี้.

http://www.84000.org/tipitaka/pitaka1/v.php?B=04&A=355&Z=445

อ้างอิงข้อมูลจาก พระไตรปิฎกฉบับสยามรัฐ

คำบูชาสถานที่แสดงปฐมเทศนา

 

          วันทามิ ภันเต ภะคะวา  อิมัง  ธัมเมกขะเจติยัง  สังเวชะนียัง ฐานัง,ยัตถาคะโตมหิ, สัทธัสสะ  กุละปุตตัสสะ  ทัสสะนียัง, อาสาฬะหะปุณณะมิยัง, อิธะ  พาราณะสิยัง  อิสิปะตะเน  มิคะทาเย  ตะถาคะเตนะ  ปัญจะวัคคิยานัง  ภิกขูนัง  อะนุตตะรัง  ธัมมะจักกัง ปะฐะมัง ปะวัตเตตวา จัตตาริ  อะริยะสัจจานิ  ปะกาสิตานิ

    สาธุ โน ภันเต, อิเมหิ  สักกาเรหิ อะภิปูชะยามิ , สวากขาตัญจะ  นะมามิ, มัยหัง  ทีฆะรัตตัง หิตายะ  สุขายะฯ

 

คำแปล

 

             ข้าแต่พระผู้มีพระภาคเจ้าผู้เจริญ  ข้าพระพุทธเจ้า  ได้มาถึงแล้วธัมเมกะสถูปนี้  อันเป็นสังเวชนียสถานที่กุลบุตรผู้มีศรัทธา  ควรทัสสนา[ควรเห็น] อันเป็นสถานที่พระตถาคตเจ้า  ได้ยังพระธรรมจักรอันยอดเยี่ยมให้เป็นไป  ทรงประกาศอริยสัจจ์ 4  เป็นครั้งแรก  แก่พระภิกษุปัจจวัคคีย์  ที่ป่าอิสิปตมฤคทายวัน แขวงเมืองพาราณสีนี้  ในวันอาสาฬหปุณณมี.

               ข้าแต่พระองค์ผู้เจริญ  ข้าพระพุทธเจ้า  ขอบูชาโดยยิ่งด้วยเครื่องสักการะเหล่านี้  และขอน้อมระลึกถึงพระธรรมที่ทรงแสดงไว้ดีแล้ว  ขอการบูชาสักการะในครั้งนี้  จงเป็นไปเพื่อประโยชน์  เพื่อความสุข  แก่ข้าพระพุทธเจ้า  ตลอดกาลนาน เทอญฯ

{ข้อมูลจากหนังสือพระพุทธมนต์ ตามรอยบาทพระศาสดา  โดย พระราชรัตนรังษี (วีรยุทธ์  วีรยุทโธ)}

ตามที่นักโบราณคดี และนักประวัติศาสตร์ทางศาสนาได้วินิจฉัยเอาไว้ว่า  “เป็นสถานที่ที่พระพุทธเจ้าทรงประทับนั่งแสดงธรรม  และเป็นเครื่องหมายแสดงการเสด็จมาอุบัติของพระพุทธเจ้าในอนาคต  ซึ่งแปลว่า  ที่ตั้งแห่งความเห็นธรรม  หรือ มีธรรมเป็นใหญ่”
    เมื่อเดือนมกราคม  พ.ศ. 2337  ได้มีการขุดค้นครั้งล่าสุด และได้สร้างสถูปใหม่ขึ้น คือ ธรรมเมกขะสถูป  เริ่มสร้างเมื่อปี พ.ศ.2358  รวมใช้เวลาในการก่อสร้าง  56 ปี ธรรมเมกขะสถูปมีความสูง  143 ฟุต  กว้างโดยรอบ  75 ฟุต  เส้นผ่าศูนย์กลาง  47.5 ฟุต  ส่วนพื้นล่างก่อด้วยหินอย่างแข็งแรง

ข้อมูลมาจากหนังสือพาแม่เที่ยวอินเดีย  พระมหาพัน สุภาจาโร

                                                                                                               องค์สถูปแกะเป็นรูปสวัสดิกะโดยรอบ

 

 สูงขึ้นไปอีกชั้นทำเป็นช่องรอบองค์สถูป มีทั้งหมด 8 ช่อง แต่ละช่องมีพระพุทธรูปปางต่างๆประดิษฐานไว้   ตามจดหมายเหตุของหลวงจีนพระถังซัมจั๋ง  ยืนยันว่าเมื่อท่านเดินทางมาบูชาพระสถูปแห่งนี้ ท่านได้เห็นพระพุทธรูปทองคำประดิษฐานทุกช่อง   มีสถูปใหญ่อยู่ 4 องค์  นักโบราณคดีชาวอังกฤษได้ร่วมมือกับนักโบราณคดีชาวอินเดีย  ลงมือขุดค้นปูชนียสถานที่สำคัญก่อน  คือ สังเวชนียสถานทั้ง 4 แห่ง  พันเอกแมคเคนซีเป็นนักสำรวจคนแรกและได้ทำเครื่องหมายแผนผังเอาไว้ทุกที่    ต่อมา เมื่อปีพุทธศักราช  2377  ได้มีการขุดสำรวจครั้งยิ่งใหญ่ในประวัติศาสตร์  โดยการนำของท่าน เซอร์  อเล็กซานเดอร์ คันนิ่งแฮม นักโบราณคดีชาวอังกฤษคนสำคัญเป็นหน้าหน้า

 

{ข้อมูลมาจากหนังสือพาแม่เที่ยวอินเดีย  พระมหาพัน สุภาจาโร}

 

“ธรรมราชิกสถูป”

   หลังจากนมัสการธรรมเนกขะสถูปเสร็จสิ้น   สำรวจบริเวณโดยรอบมีสถูปที่สำคัญอีกแห่งคือ  “ธรรมราชิกสถูป”สถานที่แห่งนี้เป็นสถานที่ที่พระพุทธเจ้าทรงแสดงอนัตตลักขณสูตรโปรดปัญจวคีย์     สร้างโดยพระเจ้าอโศกมหาราช พระสถูปองค์นี้มีความเก่าแก่ที่สุดเท่าที่ค้นพบในบริเวณนี้  ลักษณะเดิมนั้นเป็นทรงบาตรคว่ำเหมือนธรรมเมกขะสถูปที่เห็นในปัจจุบันด้วยอิฐบล็อกแดง  เพื่อบรรจพระบรมสารีริกธาตุ  แต่เป็นที่น่าเสียดายว่าปัจจุบันนี้เหลืออยู่เพียงแค่ฐานเท่านั้นเอง   ทั้งนี้ เนื่องมาจากว่า เมื่อปี พ.ศ. 2337  ชาคัด สิงห์ มหาอำมาตย์ของมหาราชเชตสิงห์ ผู้ครองเมืองพาราณสี  ต้องการก้อนอิฐก้อนใหญ่ๆไปก่อสร้างเมือง  จึงทำลายองค์สถูปใหญ่เพื่อไปสร้าง   ในขณะนั้นได้พบพระบรมสารีริกธาตุ  และได้นำไปลอยในแม่น้ำคงคา  เพราะเกรงว่าพระพุทธเจ้าจะไม่ได้ขึ้นสวรรค์ อันเป็นความเชื่อของผู้นับถือศาสนาฮินดู  นำความเศร้าสลดใจมาสู่พุทธศาสนิกชนเป็นอย่างมาก

พระพุทธเจ้าทรงแสดงอนัตตลักขณสูตร  บริเวณธรรมราชิกสถูป  ที่มีปรากฏในพระไตรปิฎก

เนื้อหาของอนันตลักขณสูตรมีรายละเอียดดังนี้

พระไตรปิฎก เล่มที่ ๔  พระวินัยปิฎก เล่มที่ ๔
มหาวรรค ภาค ๑

          ครั้งนั้น พระผู้มีพระภาครับสั่งกะพระปัญจวัคคีย์ว่า

ดูกรภิกษุทั้งหลาย รูปเป็นอนัตตา ดูกรภิกษุทั้งหลาย ถ้ารูปนี้จักได้เป็นอัตตาแล้ว รูปนี้ไม่พึงเป็นเพื่ออาพาธ และบุคคลพึงได้ในรูปว่า รูปของเราจงเป็นอย่างนี้เถิด รูปของเราอย่าได้เป็นอย่างนั้นเลย. ดูกรภิกษุทั้งหลาย ก็เพราะรูปเป็นอนัตตา ฉะนั้นรูปจึงเป็นไปเพื่ออาพาธ และบุคคลย่อมไม่ได้ในรูปว่ารูปของเราจงเป็นอย่างนี้เถิด รูปของเราอย่าได้เป็นอย่างนั้นเลย.

             เวทนาเป็นอนัตตา ดูกรภิกษุทั้งหลาย ถ้าเวทนานี้จักได้เป็นอัตตาแล้ว เวทนานี้ไม่พึงเป็นไปเพื่ออาพาธ และบุคคลพึงได้ในเวทนาว่า เวทนาของเราจงเป็นอย่างนี้เถิด เวทนาของเราจงอย่าได้เป็นอย่างนั้นเลย. ดูกรภิกษุทั้งหลาย ก็เพราะเวทนาเป็นอนัตตา ฉะนั้น เวทนาจึงเป็นไปเพื่ออาพาธ และบุคคลย่อมไม่ได้ในเวทนาว่า เวทนาของเรา จงเป็นอย่างนั้นเถิด เวทนาของเราอย่าได้เป็นอย่างนั้นเลย.

             สัญญาเป็นอนัตตา ดูกรภิกษุทั้งหลาย ถ้าสัญญานี้จักได้เป็นอัตตาแล้ว สัญญานี้ไม่พึงเป็นไปเพื่ออาพาธ และบุคคลพึงได้ในสัญญาว่า สัญญาของเราจงเป็นอย่างนี้เถิด สัญญาของเราอย่าได้เป็นอย่างนั้นเลย. ดูกรภิกษุทั้งหลาย ก็เพราะสัญญาเป็นอนัตตา ฉะนั้น สัญญาจึงเป็นไปเพื่ออาพาธ และบุคคลย่อมไม่ได้ในสัญญาว่า สัญญาของเราจงเป็นอย่างนี้เถิด สัญญาของเราอย่าได้เป็นอย่างนั้นเลย.

             สังขารทั้งหลายเป็นอนัตตา ดูกรภิกษุทั้งหลาย ถ้าสังขารเหล่านี้จักได้เป็นอัตตาแล้วสังขารเหล่านี้ไม่พึงเป็นไปเพื่ออาพาธ และบุคคลพึงได้ในสังขารทั้งหลายว่า สังขารทั้งหลายของเราจงเป็นอย่างนี้เถิด สังขารทั้งหลายของเราอย่าได้เป็นอย่างนั้นเลย. ดูกรภิกษุทั้งหลาย ก็เพราะสังขารทั้งหลายเป็นอนัตตา ฉะนั้น สังขารทั้งหลายจึงเป็นไปเพื่ออาพาธ และบุคคลย่อมไม่ได้ในสังขารทั้งหลายว่า สังขารทั้งหลายของเรา จงเป็นอย่างนี้เถิด สังขารทั้งหลายของเราอย่าได้เป็นอย่างนั้นเลย.

             วิญญาณเป็นอนัตตา ดูกรภิกษุทั้งหลาย ถ้าวิญญาณนี้จักได้เป็นอัตตาแล้ว วิญญาณนี้ไม่พึงเป็นไปเพื่ออาพาธ และบุคคลพึงได้ในวิญญาณว่า วิญญาณของเราจงเป็นอย่างนี้เถิดวิญญาณของเราอย่าได้เป็นอย่างนั้นเลย ดูกรภิกษุทั้งหลาย ก็เพราะวิญญาณเป็นอนัตตา ฉะนั้นวิญญาณจึงเป็นไปเพื่ออาพาธ และบุคคลย่อมไม่ได้ในวิญญาณว่า วิญญาณของเราจงเป็นอย่างนี้เถิด วิญญาณของเราอย่าได้เป็นอย่างนั้นเลย.

http://www.84000.org/tipitaka/pitaka1/v.php?B=4&A=479&Z=575&pagebreak=0

 พระพุทธองค์ทรงตรัสถามความเห็นและ ตรัสให้พิจารณาโดยยถาภูตญาณทัสสนะ  ทำให้ปัจจวัคคีย์บรรลุเป็นพระอรหันต์     ครั้งนั้นมีพระอรหันต์เกิดขึ้นในโลก 6 องค์[รวมพระพุทธองค์]

 

##ตรัสให้พิจารณาโดยยถาภูตญาณทัสสนะ##
พระไตรปิฎก เล่มที่ ๔  พระวินัยปิฎก เล่มที่ ๔  มหาวรรค ภาค ๑

        พระผู้มีพระภาคตรัสว่า ดูกรภิกษุทั้งหลาย เพราะเหตุนั้นแล รูปอย่างใด
อย่างหนึ่งที่เป็นอดีต อนาคต และปัจจุบัน ภายในหรือภายนอก หยาบหรือละเอียด เลวหรือประณีต ไกลหรือใกล้ ทั้งหมดก็เป็นแต่สักว่ารูป เธอทั้งหลายพึงเห็นรูปนั้นด้วยปัญญาอันชอบตามเป็นจริงอย่างนี้ว่า นั่นไม่ใช่ของเรา นั่นไม่เป็นเรา นั่นไม่ใช่ตนของเรา.

             เวทนาอย่างใดอย่างหนึ่ง ที่เป็นอดีต อนาคต และปัจจุบัน ภายในหรือภายนอกหยาบหรือละเอียด เลวหรือประณีต ไกลหรือใกล้ ทั้งหมดก็เป็นแต่สักว่าเวทนา เธอทั้งหลายพึงเห็นเวทนานั้นด้วยปัญญาอันชอบ ตามเป็นจริงอย่างนี้ว่า นั่นไม่ใช่ของเรา นั่นไม่เป็นเรานั่นไม่ใช่ตนของเรา.

             สัญญาอย่างใดอย่างหนึ่งที่เป็นอดีต อนาคต และปัจจุบัน ภายในหรือภายนอก หยาบหรือละเอียด เลวหรือประณีต ไกลหรือใกล้ ทั้งหมดก็เป็นแต่สักว่าเวทนา เธอทั้งหลายพึงเห็นสัญญานั้นด้วยปัญญาอันชอบ ตามเป็นจริงอย่างนี้ว่า นั่นไม่ใช่ของเรา นั่นไม่เป็นเรา นั่นไม่ใช่ตนของเรา.

             สังขารทั้งหลายอย่างใดอย่างหนึ่งที่เป็นอดีต อนาคต และปัจจุบัน ภายในหรือภายนอกหยาบหรือละเอียด เลวหรือประณีต ไกลหรือใกล้ ทั้งหมดก็เป็นแต่สักว่าสังขาร เธอทั้งหลายพึงเห็นสังขารนั้นด้วยปัญญาอันชอบ ตามเป็นจริงอย่างนี้ว่า นั่นไม่ใช่ของเรา นั่นไม่เป็นเรานั่นไม่ใช่ตนของเรา.

             วิญญาณอย่างใดอย่างหนึ่งที่เป็นอดีต อนาคต และปัจจุบัน ภายในหรือภายนอกหยาบหรือละเอียด เลวหรือประณีต ไกลหรือใกล้ ทั้งหมดก็เป็นแต่สักว่าวิญญาณ เธอทั้งหลายพึงเห็นวิญญาณนั้นด้วยปัญญาอันชอบ ตามเป็นจริงอย่างนี้ว่า นั่นไม่ใช่ของเรา นั่นไม่เป็นเรา  นั่นไม่ใช่ตนของเรา.
             [๒๓] ดูกรภิกษุทั้งหลาย อริยสาวกผู้ได้ฟังแล้ว เห็นอยู่อย่างนี้ ย่อมเบื่อหน่ายแม้ในรูป ย่อมเบื่อหน่ายแม้ในเวทนา ย่อมเบื่อหน่ายแม้ในสัญญา ย่อมเบื่อหน่ายแม้ในสังขารทั้งหลาย ย่อมเบื่อหน่ายแม้ในวิญญาณ เมื่อเบื่อหน่าย ย่อมสิ้นกำหนัด เพราะสิ้นกำหนัด จิตก็พ้นเมื่อจิตพ้นแล้ว ก็รู้ว่าพ้นแล้ว อริยสาวกนั้นทราบชัดว่า  ชาติสิ้นแล้ว พรหมจรรย์ได้อยู่จบแล้วกิจที่ควรทำได้ทำเสร็จแล้ว กิจอื่นอีกเพื่อความเป็นอย่างนี้มิได้มี.

             [๒๔] พระผู้มีพระภาคได้ตรัสพระสูตรนี้แล้ว พระปัญจวัคคีย์มีใจยินดี เพลิดเพลินภาษิตของผู้มีพระภาค. ก็แลเมื่อพระผู้มีพระภาคตรัสไวยากรณภาษิตนี้อยู่ จิตของพระปัญจวัคคีย์พ้นแล้วจากอาสวะทั้งหลาย เพราะไม่ถือมั่น

 ป้ายแสดงแผนผังบริเวณสารนาถ

พระมูลคันธกุฎี  เป็นกุฏิที่ประทับพรรษาแรกของพระพุทธเจ้า

 

เสาศิลาจารึกของพระเจ้าอโศกมหาราช ซึ่งพระองค์เคยมากราบสักการบูชา    ทรงสร้างเสาศิลาจารึกสูงประมาณ 70 ฟุต    เสาศิลามีลักษณะเป็นมันเลี่ยมและเรียบ   ที่หลักศิลามีการจารึกเป็นข้อความเป็นอักษรพรหมมี

 ส่วนหัวสิงห์ ซึ่งปัจจุบันได้นำไปเก็บรักษาไว้ในพิพิธภัณฑ์ประจำเมืองสารนาถ  และมีสภาพที่ดีมาก มีรูปสิงโต 4 ตัวนั่งผินหลังชนกันสภาพเดิมนั้น  มีรูปธรรมจักรเอาไว้ด้วย  แต่น่าเสียดายว่า  รูปธรรมจักรหักหล่น  หาเศษได้เพียงเล็กน้อย [ต้องเข้าไปดูในพิพิธภัณฑ์สารนาถ  ไม่อนุญาตให้ถ่ายรูป]  ไม่สามารถประกอบเข้าเป็นรูปธรรมจักรอย่างเดิมได้  ก็คงเห็นแต่เบื้องล่างของสิงโตทั้ง 4 ตัว ที่ยังมีรูปธรรมจักรอยู่ครบทั้ง 4 ด้าน ซึ่งเป็นรูปกงล้อๆละ 24 ซี่  เท่ากับจำนวนปฏิจจสมุปบาท  ในระหว่างรูปธรรมจักรทั้ง 4 มีรูปสัตว์ 4 ชนิดคือ ช้าง โค ม้า สิงโต

ช้าง หมายถึง  พระพุทธมารดาทรงสุบินนิมิต เห็นช้างเผือก เมื่อพระองค์ถือปฏิสนธิในครรภ์พระมารดา

ม้า  หมายถึง ม้ากัณฑกะที่พระองค์ใช้เป็นพาหนะออกบวชและเป็นสหชาติของพระองค์

โค หมายถึง  วงศ์ของพระองค์หรือวันที่พระองค์เสด็จไปแรกนาขวัญกับพระบิดา แล้วนั่งสมาธิเจริญอานาปานสติจนได้ฌานสมาบัติ

ราชสีห์  หมายถึง  พระธรรมคำสั่งสอนของพระองค์ซึ่งแผ่ไปทั่ว  ไม่มีอะไรต้านทานได้เหมือนพญาราชสีห์ เมื่อจะออกไปหากินส่งเสียงคำราม สัตว์น้อยใหญ่ต่างก็เกรงขาม หลีกทางให้หมด

หรือ บางท่านอาจจะให้ความหมายว่า

 ช้าง คือ  ปัญญาอันชาญฉลาดสุขุมลุ่มลึก

ม้า คือ  ความเร็ว

โค คือ ความแข็งแรง

สิงห์คือ พลังมหาศาล

ซึ่งเป็นลักษณะที่เทียบเคียงถึงความเป็นเลิศของพระพุทธเจ้า

ข้อมูลมาจากหนังสือพาแม่เที่ยวอินเดีย  พระมหาพัน สุภาจาโร

 

[ภาพจาก wikipedia  ] เนื่องจากทางพิพิธภัณฑ์ไม่อนุญาตให้ถ่ายรูป

---

 

                                                                                             ยสะสถูป  สถานที่พระพุทธองค์ทรงแสดงธรรมแก่พระยสะ

ในพระไตรปิฎกได้บันทึกไว้ว่า [คัดบางส่วนจากมหาวรรค ภาค ๑
เรื่องยสกุลบุตร] 

       ในพระนครพาราณสี มีกุลบุตร ชื่อ ยส เป็นบุตรเศรษฐีสุขุมาลชาติ. ยสกุลบุตรนั้นมีปราสาท ๓ หลัง คือ หลังหนึ่งเป็นที่อยู่ในฤดูหนาว หลังหนึ่งเป็นที่อยู่ในฤดูร้อน หลังหนึ่งเป็นที่อยู่ในฤดูฝน. ยสกุลบุตรนั้นรับบำเรอด้วยพวกดนตรี ไม่มีบุรุษเจือปน ในปราสาทฤดูฝนตลอด ๔ เดือน ไม่ลงมาเบื้องล่างปราสาท.

          ค่ำวันหนึ่ง เมื่อยสกุลบุตรอิ่มเอิบพร้อมพรั่งบำเรออยู่ด้วยกามคุณ ๕ ได้นอนหลับก่อน ส่วนพวกบริวารชนนอนหลับภายหลัง. ประทีปน้ำมันตามสว่างอยู่ตลอดคืน. คืนนั้นยสกุลบุตรตื่นขึ้นก่อน ได้เห็นบริวารชนของตนกำลังนอนหลับ บางนางมีพิณตกอยู่ที่รักแร้ บางนางมีตะโพนวางอยู่ข้างคอบางนางมีเปิงมางตกอยู่ที่อก บางนางสยายผม บางนางมีน้ำลายไหล บางนางบ่นละเมอต่างๆปรากฏแก่ยสกุลบุตรดุจป่าช้าผีดิบ.  ครั้นแล้วความเห็นเป็นโทษได้ปรากฏแก่ยสกุลบุตร จิตตั้งอยู่ในความเบื่อหน่าย

             ยสกุลบุตรเปล่งอุทานในที่ไม่ไกลพระผู้มีพระภาคว่า  ท่านผู้เจริญ  ที่นี่
วุ่นวายหนอ ที่นี่ขัดข้องหนอ. ทันทีนั้น พระผู้มีพระภาคตรัสกะยสกุลบุตรว่า ดูกรยส ที่นี่ไม่วุ่นวาย  ที่นี่ไม่ขัดข้อง  มาเถิดยส  นั่งลง  เราจักแสดงธรรมแก่เธอ.

 

                       

                             ที่นั้น ยสกุลบุตรร่าเริงบันเทิงใจว่า ได้ยินว่า  ที่นี่ไม่วุ่นวาย  ที่นี่ไม่ขัดข้อง  ดังนี้  แล้วถอดรองเท้าทองเข้าไปเฝ้าพระผู้มีพระภาคถวายบังคมพระผู้มีพระภาคแล้วนั่ง ณ ที่ควรส่วนข้างหนึ่ง   เมื่อยสกุลบุตรนั่งเรียบร้อยแล้วพระผู้มีพระภาคได้ทรงแสดงอนุปุพพิกถา คือ ทรงประกาศทานกถา สีลกถา สัคคกถา  โทษความต่ำทราม ความเศร้าหมองของกามทั้งหลาย และอานิสงส์ในความออกจากกาม. เมื่อพระองค์ทรงทราบว่า ยสกุลบุตรมีจิตสงบ มีจิตอ่อน มีจิตปลอดจากนิวรณ์ มีจิตเบิกบาน มีจิตผ่องใสแล้วจึงทรงประกาศพระธรรมเทศนา ที่พระพุทธเจ้าทั้งหลายทรงยกขึ้นแสดงด้วยพระองค์เอง คือ ทุกข์สมุทัย  นิโรธ  มรรค. ดวงตาเห็นธรรม  ปราศจากธุลี  ปราศจากมลทิน                 ว่าสิ่งใดสิ่งหนึ่งมีความเกิดขึ้นเป็นธรรมดา สิ่งนั้นทั้งมวลมีความดับเป็นธรรมดา  ได้เกิดแก่ยสกุลบุตร ณ ที่นั่งนั้นแล ดุจผ้าที่สะอาดปราศจากมลทิน ควรได้รับน้ำย้อมเป็นอย่างดี ฉะนั้น.[พระยสกุลบุตรบรรลุเป็นพระโสดาบัน]

                                                                                            รูปภาพส่วนพระเศียรของพระพุทธรูป[กำลังก่อสร้างองค์พระ ] วัดไทยสารนาถ

คราวเมื่อพระผู้มีพระภาคทรงแสดงธรรมแก่บิดาของยสกุลบุตร จิตของยสกุลบุตรผู้พิจารณาภูมิธรรมตามที่ตนได้เห็นแล้ว  ได้รู้แจ้งแล้ว ก็พ้นจากอาสวะทั้งหลาย  เพราะไม่ถือมั่น.ครั้งนั้น พระผู้มีพระภาคได้ทรงพระดำริว่า เมื่อเราแสดงธรรมแก่บิดาของยสกุลบุตรอยู่  จิตของยสกุลบุตร ผู้พิจารณาเห็นภูมิธรรมตามที่ตนได้เห็นแล้ว  ได้รู้แจ้งแล้ว  พ้นแล้วจากอาสวะทั้งหลาย เพราะไม่ถือมั่น. ยสกุลบุตรไม่ควรจะกลับเป็นคฤหัสถ์บริโภคกาม เหมือนเป็นคฤหัสถ์
ครั้งก่อน  ถ้ากระไร เราพึงคลายอิทธาภิสังขารนั้นได้แล้ว.  พระองค์ก็ได้ทรงคลายอิทธาภิสังขารนั้น. 

                      เศรษฐีผู้คหบดีได้เห็นยสกุลบุตรนั่งอยู่  ครั้นแล้วได้พูดกะยสกุลบุตรว่า พ่อยส มารดาของเจ้าโศกเศร้าคร่ำครวญถึง  เจ้าจงให้ชีวิตแก่มารดาของเจ้าเถิด. ครั้งนั้น ยสกุลบุตรได้ชำเลืองดูพระผู้มีพระภาคๆ  ได้ตรัสแก่เศรษฐีผู้คหบดีว่า  ดูกรคหบดี ท่านจะสำคัญความข้อนั้นเป็นไฉน?ยสกุลบุตรได้เห็นธรรมด้วยญาณทัสสนะเพียงเสขภูมิเหมือนท่าน  เมื่อเธอพิจารณาภูมิธรรมตามที่ตนได้เห็นแล้ว  ได้รู้แจ้งแล้ว  จิตพ้นแล้วจากอาสวะทั้งหลาย  เพราะไม่ถือมั่น  ดูกรคหบดียสกุลบุตรควรหรือเพื่อจะกลับเป็นคฤหัสถ์บริโภคกาม  เหมือนเป็นคฤหัสถ์ครั้งก่อน?.

             เศรษฐีผู้คหบดีกราบทูลว่า  ข้อนั้นไม่ควรเลย พระพุทธเจ้าข้า.

             พระผู้มีพระภาคตรัสรับรองว่า   ดูกรคหบดี  ยสกุลบุตรได้เห็นธรรมด้วยญาณทัสสนะเพียงเสขภูมิเหมือนท่าน เมื่อเธอพิจารณาภูมิธรรมตามที่ตนได้เห็นแล้ว ได้รู้แจ้งแล้ว จิตพ้นแล้วจากอาสวะทั้งหลาย เพราะไม่ถือมั่น ดูกรคหบดี ยสกุลบุตรไม่ควรจะกลับเป็นคฤหัสถ์บริโภคกามเหมือนเป็นคฤหัสถ์ครั้งก่อน.

             เศรษฐีผู้คหบดีกราบทูลว่า การที่จิตของยสกุลบุตรพ้นจากอาสวะทั้งหลาย เพราะไม่ถือมั่นนั้น เป็นลาภของยสกุลบุตร ยสกุลบุตรได้ดีแล้ว พระพุทธเจ้าข้า ขอพระผู้มีพระภาคมียสกุลบุตรเป็นปัจฉาสมณะ  จงทรงรับภัตตาหารของข้าพระพุทธเจ้า เพื่อเสวยในวันนี้เถิด  พระพุทธเจ้าข้า.พระผู้มีพระภาคทรงรับโดยดุษณีภาพ.  ครั้นเศรษฐีผู้คหบดีทราบการรับนิมนต์ของพระผู้มีพระภาคแล้ว  ได้ลุกจากที่นั่ง  ถวายบังคมพระผู้มีพระภาค ทำประทักษิณแล้วกลับไป.

             กาลเมื่อเศรษฐีผู้คหบดีกลับไปแล้วไม่นาน  ยสกุลบุตรได้ทูลคำนี้ต่อพระผู้มีพระภาคว่าพระพุทธเจ้าข้า  ขอข้าพระองค์พึงได้บรรพชา  พึงได้อุปสมบทในสำนักพระผู้มีพระภาค.

             พระผู้มีพระภาคตรัสว่า เธอจงเป็นภิกษุมาเถิด  แล้วได้ตรัสต่อไปว่า  ธรรมอันเรากล่าวดีแล้ว เธอจงประพฤติพรหมจรรย์เถิด.

             พระวาจานั้นแล  ได้เป็นอุปสมบทของท่านผู้มีอายุนั้น

             สมัยนั้น  มีพระอรหันต์เกิดขึ้นในโลก ๗ องค์.

 

http://www.84000.org/tipitaka/pitaka1/v.php?B=4&A=576&Z=666&pagebreak=0

หลังจากนมัสการสังเวชนียสถานแห่งที่  2 เสร็จสิ้นแล้ว  ยามเช้านำชมบรรยากาศบริเวณแม่น้ำคงคา 

                                                        ยามเช้า ชาวอินเดียหลั่งไหลมารวมตัวกันที่แม่น้ำคงคาเพื่อชำระร่างกายและประกอบพิธีทางศาสนาฮินดู

ชาวฮินดูเชื่อว่าแม่น้ำคงคาเป็นแม่น้ำศักดิ์สิทธิ์

 ท่าเทียบเรือยามเช้าที่คึกคักไปด้วยการทางศาสนาและกิจกรรมทางการท่องเที่ยว  ซึ่งที่นี้เป็นสถานที่ที่นักท่องเที่ยวต้องการมาสัมผัสบรรยากาศเมืองที่ยังรักษาเอกลักษณ์ที่ยังไม่เคยเปลี่ยนแปลงนานกว่า 4,000 ปี 

                                     ไฟเผาศพที่ไม่เคยดับมานานกว่า 4,000 ปี  [ซึ่งแน่นอนว่า สภาพที่เห็นคงไม่ต่างจากสมัยพุทธกาล]

หากไม่ได้เห็นภาพนี้คงยังไม่ถึงอินเดีย

หมองู

                                                                                 ชาวอินเดียนิยมกิน กาลัมจัย[ชาใส่นม มีสมุนไพรเช่นน้ำขิงผสมลงไปด้วย]

สรุปสิ่งที่น่าทัศนาในเมืองพาราณสีคือ

     1.ตัวเมืองพาราณสีซึ่งเป็นเมืองเก่าแก่อายุนับเป็น 4000 ปี
     2.สังเวชนียสถาน ที่สารนาถ ซึ่งภายในมีสิ่งควรไปชมคือธัมเมกสถูป   พระมูลคันธกุฏี   ธัมมราชิกสถูป  เสาหินพระเจ้าอโศกมหาราช  ยสะสถูป   ป่าอิสิปตนมฤคทายวัน[สวนกวาง]   
     3.พิพิธภัณฑ์สารนาถ  ภายในมีพระพุทธรูปปางปฐมเทศนา  แกะสลักด้วยหินทรายแดงอายุ 1500 ปี งดงามมาก ส่งไปประกวดที่ไหนก็ชนะการประกวด  จนเขาไม่ให้ส่งประกวดแล้ว
     4.เจาคันทีสถูป  สถานที่พระพุทธเจ้าพบปัจจวัคคีย์ครั้งแรก
     5.วัดศรีลังกา    มูลคันธกุฏีหลังใหม่เป็นเจดีย์สร้างในสมัยของท่านอนาคาริกธรรมปาละเป็นที่บรรจุพระบรมสารีริกธาตุ  
     6.พิพิธภัณฑ์ท่านอนาคาริกธรรมปาละผู้บุกเบิกพระพุทธศาสนาในอินเดียให้ชาวโลกได้รู้จักในช่วง 150 ปีที่ผ่านมา
    7.วัดไทยสารนาถ    กำลังก่อสร้างพระพุทธรูปขนาดใหญ่
    8.วัดจีนสารนาถ
     9.สมาคมมหาโพธิ์  มีโรงเรียน สถานพยาบาล  ห้องสมุด ที่พักผู้แสวงบุญ
  10.สถาบันการศึกษาพระพุทธศาสนาของชาวทิเบต
  11.วัดทิเบตนิกายวัชรยาน
  12.วัดพม่า  วัดญี่ปุ่น   วัดทิเบต  วัดเกาหลี
  13.มหาวิทยาลัยพารานสี  BHU
  14.มหาวิทยาลัยสันสกฤต
    15.แม่น้ำคงคา   ท่าเผาศพ  อาบน้ำล้างบาป
    16.วังของพระเจ้าพรหมทัตในอดีต

 

ขอขอบคุณในพระธรรม (ตามรอยพระพุทธองค์)  จากเว็บไซต์   http://www.mattaiya.org